Michelangelolaan 2
5623 EJ Eindhoven

040 - 239 91 11

Blijf bewegen tijdens kanker (Folder)

Als u kanker heeft, zijn bewegen en het leveren van fysieke inspanning niet meer zo vanzelfsprekend, maar wel noodzakelijk. Uit onderzoek is namelijk gebleken dat meer bewegen bijdraagt aan een betere lichamelijke en geestelijke gezondheid en een betere kwaliteit van leven. In deze folder leest u waarom dit belangrijk is en geven we u tips om tijdens uw ziekte en de behandeling te blijven bewegen.

Waarom is bewegen belangrijk?

• Bewegen verbetert de spiermassa. Als u over voldoende spiermassa beschikt, bent u beter bestand tegen bijwerkingen van een chemokuur, bestraling of operatie. De ziekte en de behandeling kunnen zorgen voor spierzwakte.
• Dankzij een goede lichamelijke gezondheid kunt u uw dagelijkse activiteiten beter volhouden.
• Bewegen heeft een gunstig effect op uw geestelijke gezondheid, het geeft ontspanning. Bewegen verbetert de informatieverwerking, vermindert angst en depressie en verbetert uw stemming.
• Bewegen stimuleert uw immuunsysteem. Dankzij een gezond immuunsysteem neemt uw afweer toe.
• Beweging geeft u het gevoel dat u zelf iets kunt doen ’tegen’ kanker en/of bijwerkingen van de medische behandeling. Dit in tegenstelling tot de medische behandeling, waardoor u zich overgeleverd kan voelen.

Persoonlijke doelen

Bewegen is in alle stadia van kanker van belang: zowel tijdens als na de behandeling. Tijdens al deze fases van het ziekteproces helpt bewegen bij het behalen van persoonlijke doelen. Deze doelen kunnen gericht zijn op herstel en het creëren van een actievere leefstijl, maar kunnen ook gericht zijn op kwaliteit van leven, waarbij streven naar behoud van zelfstandigheid en afname van bijwerkingen en complicaties bovenaan staan.

Bewegen tijdens uw opname

Om uw verblijf zo voorspoedig mogelijk te laten verlopen, is het belangrijk dat u snel (weer) begint met bewegen. Bewegen is namelijk altijd goed, ook tijdens uw verblijf in het ziekenhuis. Bovendien is uit onderzoek gebleken dat wanneer u rechtop zit, u minder kans heeft op het ontwikkelen van een luchtweginfectie. 

Verderop in deze folder vindt u een aantal oefeningen waarmee u zelfstandig mee aan de slag kan gaan. Bij twijfel kunt u altijd advies aan de verpleegkundige of fysiotherapeut vragen.

Algemene adviezen

• Probeer elk uur te bewegen. Bijvoorbeeld met oefeningen op bed, zitten in de stoel of lopen op de gang. Mocht dit niet zelfstandig mogelijk zijn, zou uw familie/bezoek u hierbij wellicht kunnen ondersteunen.
• Probeer waar mogelijk veel uit bed te zijn en het bed alleen te gebruiken om te rusten.
• Zit tijdens de maaltijden in een stoel aan tafel.
• Liever 6 keer per dag een korte afstand wandelen, dan één keer een lange afstand.
• Om vallen te voorkomen is het belangrijk dat u stabiele en stevige schoenen draagt en zo nodig een hulpmiddel gebruikt. Het prettigste is om uw hulpmiddel van thuis mee te laten nemen als u daar aan gewend bent. Mochten uw schoenen niet passen, dan zijn antislipsokken een optie.

Train uw spierkracht

U zou het misschien niet direct verwachten, maar bij de behandeling van kanker spelen ook de spieren een belangrijke rol. Uit verschillende onderzoeken komt naar voren dat krachttraining voor kankerpatiënten positieve effecten heeft. Als u over voldoende spiermassa beschikt, bent u beter bestand tegen bijvoorbeeld een chemokuur, bestraling of operatie.

Veilig
Uw spierkracht trainen is veilig. Zelfs intensief trainen is toegestaan voor mensen met kanker. Stem uw training af, over uw grens heen gaan is niet de bedoeling.

Trainen: goed op elke leeftijd. Op alle leeftijden is trainen belangrijk. Met beweegactiviteiten, zoals wandelen en fietsen, kunt u uw spiermassa, spierkracht en uithoudingsvermogen op peil houden.

Sporten bij chemotherapie en bestraling

Tijdens en na de chemotherapie en bestraling is het belangrijk dat uw conditie op peil blijft of dat u uw conditie en kracht verbetert zodat u zo fit mogelijk bent als u wordt geopereerd. Als u regelmatig sport of als u dagelijks fietst of loopt (waarbij de ademhaling en de hartslag versnellen), blijft u dit dan vooral doen. Als sporten tijdens de chemotherapie en bestraling minder goed gaat probeer het dan toch te blijven doen op een lager niveau. Sport u niet of beweegt u weinig, probeer dan toch te starten met bewegen. Elke dag een half uur wandelen of fietsen geeft een verbetering van uw conditie.

Training

• Ademhalingsoefeningen
• Staande oefeningen
• Zittende oefeningen
• Liggende oefeningen

Ademhalingsoefeningen

Regelmatig verdiepen en een goede ventilatie van de longen is belangrijk voor U.
Probeer daarvoor elk uur het volgende te doen:

• Maak 5 diepe ademhalingen en houd bij de inademing aan het eind de adem even vast.
• Adem rustig door de neus in. Tuit de lippen een klein beetje en adem langzaam tussen de lippen uit. U ervaart nu een kleine druk bij het uitademen. Herhaal dit 5 keer.
• Adem rustig in, daarna een snelle krachtige uitademing. Als u last heeft van slijm, kunt u dit met de onderstaande instructies proberen los te krijgen. 
  • Probeer hierbij de keel te ontspannen en uw mond open te houden. Door de snelheid bij het uitademen komt het slijm mee naar buiten. Herhaal dit 3 keer.
  • Hoest nu 3 keer, eventueel met gebruik van een kussentje/sterna-safe/sluitlaken.

Oefeningen

Probeer de volgende oefeningen 3 keer per dag uit te voeren, in setjes van 2×8. Zorg dat u voldoende uitrust voordat u aan een volgende serie oefeningen begint.

Start met 8 herhalingen. Als dit goed gaat, bouwt u dit uit naar 2 series van 8 herhalingen. U hoeft niet álle oefeningen te doen, maar bouw dit langzaam op.

Het is belangrijk om uzelf niet te overbelasten, maar de energie te verdelen over de dag. Liever vaker kort bewegen, dan één keer lang. Zorg dat u naar kunnen in beweging blijft en niet over uw grenzen heen
gaat.

Oefening 1: Tenen stand

• Ga achter een stevige stoel staan
• Sta met de voeten op heupbreedte
• Ga op uw tenen staan, door u recht omhoog te duwen
• Zak vervolgens weer langzaam terug naar de beginpositie

Let op: Beide knieën blijven tijdens de gehele oefening gestrekt

Oefening 2: Squat

• Ga achter een stevige stoel staan
• Sta met uw voeten op heupbreedte en zak iets door de knieën
• Zak door uw benen (net alsof u op een stoel gaat zitten) tot de billen op kniehoogte zijn. De knieën mogen niet voorbij de tenen komen
• Kom vervolgens weer rustig omhoog tot u bijna rechtop staat

Oefening 3: Knie heffen vanuit stand

• Ga staan met de voeten op heupbreedte
• Sta eventueel naast een muur of een stevige stoel
• Til de rechterknie op
• Zet uw been weer op de grond
• Til de linkerknie op

Oefening 4: Muurdrukken

• Sta met de voeten op schouderbreedte, ongeveer een halve meter van de muur af
• De handen worden op schouderhoogte en schouderbreedte tegen de muur geplaatst
• Zak vervolgens door de ellebogen, met de neus richting de muur
• Houdt deze positie 3 seconden vast
• Kom terug naar uitgangspositie

Oefening 5: Arm voorwaarts optillen

• Gebruik een gewichtje in de hand
• Sta recht op met uw voeten op heupbreedte
• Strek uw armen bijna helemaal
• Breng uw armen vervolgens omhoog tot schouderhoogte, dit kan met beide armen tegelijk, maar hoeft niet
• Laat uw arm weer gecontroleerd zakken richting de beginpositie

Oefening 6: Armen buigen

• Gebruik een gewichtje in de hand
• Sta recht op met de voeten op heupbreedte
• Breng het gewichtje omhoog door uw ellebogen te buigen met de hand richting de schouder
• Laat vervolgens uw armen weer rustig zakken waarbij de elleboog niet volledig gestrekt mag worden

Oefeningen in zit

Oefening 7: Tenen optrekken

• Ga zitten op een stoel met de voeten op de grond
• Trek de tenen en voorvoet naar u toe, zodat deze los komen van de ondergrond
• Ontspan vervolgens

Oefening 8: Met gestrekt been rondjes draaien

• Ga zitten op een stoel
• Strek uw rechterbeen, totdat de knie geheel gestrekt is.
• Trek de tenen hierbij naar u toe
• Draai vervolgens 10 rondjes rechts om
• Draai vervolgens 10 rondjes links om
• Wissel af van been

Let op: uw bovenbeen komt dus los van de stoel

Oefening 9: Knie heffen

• Ga rechtop zitten op een stoel met de voeten op de grond
• Til één been op van de ondergrond totdat de voet geheel van de ondergrond los is
• Trek hierbij de tenen naar u toe
• Laat het been weer zakken, maar probeer het been van de ondergrond te houden
• Herhaal de oefening
• Laat het been weer op de grond rusten indien u alle herhalingen heeft uitgevoerd

 Oefening 10: Vanuit zit knieën aantikken

• Ga goed achterin de stoel zitten met uw voeten stevig op de grond
• Probeer uw linker elleboog en uw rechter knie naar elkaar toe te bewegen
• Beweeg vervolgens weer terug naar de beginpositie
• Probeer vervolgens uw rechter elleboog en uw linker knie naar elkaar toe te bewegen
• Beweeg vervolgens weer terug naar de beginpositie

 Oefening 11: Opdrukken vanuit stoel

• Ga op een stoel zitten
• Pak de stoelleuningen aan beide zijden vast
• Duw uzelf omhoog zodat de billen los van de stoel komen
• Houdt deze positie 2 seconden vast
• Laat u vervolgens weer rustig zakken

Oefening 12: Arm buigen

• Ga rechtop zitten op een stoel met de voeten op de grond
• Gebruik een gewichtje in de hand en strek de arm
• Breng het gewichtje omhoog door de arm te buigen met de hand richting de schouder
• Laat vervolgens de armen weer rustig zakken waarbij de elleboog niet volledig gestrekt mag worden
• Wissel van arm

Liggende oefeningen

Oefening 13: Cirkels draaien met voet

• Ga op uw rug liggen
• Strek beide benen
• Draai nu 10 cirkels linksom
• Draai nu 10 cirkels rechtsom

Oefening 14: Strekken van de knie

• Ga op uw rug liggen
• Strek beide benen
• Duw de knieholte in het bed
• Trek de tenen naar u toe
• Houd deze positie 5 seconden vast
• Ontspan vervolgens

Oefening 15: Bruggetje maken

• Ga op uw rug liggen met beide benen gebogen
• Zet de voeten plat op het bed
• Span de bilspieren aan, span ook de buikspieren aan door uw navel in te trekken
• Til nu de billen van het bed omhoog alsof u een bruggetje maakt
• Houdt deze positie 5 seconden vast
• Ontspan vervolgens

Oefening 16: Buigen van de elleboog

• Ga op uw rug liggen, uw benen zijn gebogen
• Pak in beide handen een gewichtje
• De bovenarm blijft op het bed liggen
• Breng het gewichtje omhoog door de arm te buigen met de hand richting de schouder
• Laat vervolgens de arm weer rustig zakken waarbij de elleboog niet volledig gestrekt mag worden
• Wissel van arm

Oefening 17: Uitstoten van de armen

• Ga op uw rug liggen, de benen zijn gebogen
• Pak in beide handen een gewichtje vast
• Breng de arm vervolgens omhoog en strek hierbij de elleboog
• Laat de arm weer gecontroleerd zakken richting het bed en buig hierbij de arm
• Wissel van arm

Oefening 18: Buikspieren (rechte)

• Ga op uw rug liggen, de benen zijn gebogen
• Leg de handen op de bovenbenen, kom met de schouderbladen iets los van de grond, maar houd de onderrug in de grond gedrukt
• Kom nu nog verder met de schouderbladen van de grond waarbij de handen over de bovenbenen naar de knieën glijden
• Houd deze positie 1 tot 2 seconden vast, en ontspan daarna weer
• Houd de spanning op de buikspieren bij het terugzakken

Wist u dat: er een hometrainer of een klein fietsje beschikbaar is? En dat u met toestemming van de arts ook naar buiten of beneden kunt gaan? Samen bewegen leuk is en u daarom met familie of bezoek een wandeling kunt maken naar het dagverblijf of over de gang.

Voeding

Voeding en beweging kunnen niet zonder elkaar. Goede voeding met voldoende energie, eiwit en overige voedingsstoffen is onmisbaar voor een optimaal trainingsresultaat. Met name eiwitten hebben een belangrijke rol bij het onderhouden en opbouwen van de spieren, maar zijn ook belangrijk voor herstel na ziekte en operatie en voor wondherstel.

Eiwitbronnen

Eiwitten komen hoofdzakelijk voor in dierlijke producten als vlees, vis, melkproducten, kaas en eieren. Ook in plantaardige producten zijn eiwitten aanwezig, de hoeveelheid is echter lager en de kwaliteit hiervan is minder. Denk hierbij aan brood, graanproducten, peulvruchten, noten, paddenstoelen en vleesvervangers.

Praktische adviezen om uw voeding van meer eiwit te voorzien:

• Gebruik meerdere maaltijden verdeeld over de dag. Eet naast de hoofdmaaltijden ook drie tussendoortjes en neem hierbij producten die veel eiwit bevatten.
  • Voorbeelden van zoete eiwitrijke tussendoortjes: vla, pudding, milkshake, yoghurt en kwark.
  • Voorbeelden van hartige eiwitrijke tussendoortjes: blokjes kaas, stukjes worst, saucijzenbroodje, noten, toastjes met zalm, vlees-, vis-, eiersalade en haring.
• Maak ruim gebruik van melkproducten zoals chocolade- of karnemelk, yoghurt, kwark, roomkaas, vla en drinkyoghurt.
• Gebruik (royaal/dubbel) hartig beleg op brood, bijvoorbeeld kaas, vleeswaren, vis of ei.
• Wanneer het vlees bij de warme maaltijd tegen staat, kunt u proberen of koude vleeswaren, vis of ei hierbij wel smaken. Probeer bij de warme maaltijd altijd een eiwitcomponent te gebruiken.

Beweegadvies na opname

Voor eventuele begeleiding na ontslag kunt u terecht bij een oncologiefysiotherapeut, die gespecialiseerd is in het begeleiden van patiënten met kanker, tijdens en na de medische behandeling. Ook bestaan er revalidatieprogramma’s waar u eventueel voor in aanmerking komt. Als u gaat revalideren in de 1e lijn bij een fysiotherapeut, dan behoort u een machtiging fysiotherapie van de arts te ontvangen. De behandelende fysiotherapeut verzorgt indien nodig een overdracht.

Kijk voor meer informatie over oncologiefysiotherapeuten of deze programma’s op onderstaande websites:

• www.fyneon.nl: Een netwerk van fysiotherapeuten, gespecialiseerd in de oncologie, die samen streven naar kwalitatief hoogwaardige zorg voor mensen met een oncologische aandoening.
• www.onconet.nl: Fysiotherapeuten van Onconet zijn speciaal opgeleid om training te geven aan mensen tijdens of na de medische behandeling tegen kanker.
• www.tegenkanker.nl/beweging: Een website met informatie over bewegen en kanker.
• www.fysionet.nl: Met behulp van deze website kunt u een deskundige fysiotherapeut in uw eigen woonomgeving vinden die u kan begeleiden zodat u fit blijft tijdens de behandeling.
• www.kanker.nl: Deze website is een initiatief van KWF Kankerbestrijding en andere partners. Het platform biedt een combinatie van betrouwbare medische informatie en een sociaal netwerk.

Vragen

Heeft u na het lezen van deze folder nog vragen? Stel die dan aan uw fysiotherapeut of de verpleegkundige op de afdeling waar u bent opgenomen..

Contactgegevens

Catharina Ziekenhuis
040 – 239 91 11
www.catharinaziekenhuis.nl

Afdeling Fysiotherapie
040 – 239 84 20

Routenummer(s) en overige informatie over de afdeling Fysiotherapie vindt u op www.catharinaziekenhuis.nl/fysiotherapie